Czyże to niewielka wieś w Polsce, znajdująca się w województwie podlaskim. Byłaby może mało atrakcyjna, gdyby nie jej malownicze położenie oraz historia, której ślady możemy podziwiać do dziś. Co zatem warto tutaj zobaczyć i jakie aktywności czekają na turystów? Dokładny ich opis znajdziemy w poniższym artykule. 

Historia Miejscowości

Powstanie wsi datuje się na XVI wiek, a pierwsze wzmianki o miejscowości możemy spotkać w dokumentach z roku 1529. W tamtych czasach mieszkała tu ludność służebna:  strzelcy byli zobowiązani do chodzenia na łowy i wyprawy wojenne, a osocznicy strzegli puszcz królewskich i brali udział w łowach. 

Wieś miała też istotne znaczenie z innego powodu – przebiegały przez nią ważne dla Polski i Litwy drogi (Bielski trakt królewski) oraz Carski Hostineć, którym podróżowali rosyjscy carowie, książęta i arystokraci. 

W 1915 roku mieszkańcy Czyż zostali zmuszeni do przesiedlenia się w głąb Rosji, z której wracali w latach 1918-1921. Rok 1941 przyniósł kolejne przełomowe wydarzenia: w okolicach wsi rozegrała się bitwa, w której zginęło kilkuset rycerzy i kadetów radzieckich. 

Które z obecnych obiektów architektonicznych w Czyżach, nawiązując do swojej historii i kultury, mają największą wartość dla zwiedzających oraz jak położenie wsi umożliwia mieszkańcom i turystom rekreację? 

Szlak Prawosławnych Świątyń

Szlak Prawosławnych Świątyń promuje zabytkowe cerkwie i inne obiekty kultu na Północnym Podlasiu. Trasa przebiega również przez Czyże. W tej małej wsi już w XVI wieku funkcjonowała Cerkiew parafialna pod wezwaniem Zaśnięcia NMP. Kolejna cerkiew została wzniesiona w XII wieku i przetrwała do początków XIX. Później obiekt został przebudowany, ale zachowały się cenne elementy wyposażenia, tj. carskie wrota pochodzące prawdopodobniej jeszcze z XVI wieku. 

Niestety pożar, który miał tu miejsce pod koniec sierpnia 1985, doszczętnie zniszczył historyczne dziedzictwo. Strawił również księgi parafialne, polichromie czy obrazy świętych. Obecną świątynię oddano do użytku w 1993 roku. Jedynymi śladami przeszłości, jakie zachowały się do dziś, jest kamienny mur z zabytkową bramą i dwie ewangelie z 1862 roku. 

Przeczytaj też: Kierunki studiów w Białymstoku | Kraina Otwartych Okiennic | Hajnówka – Chata Baby Jagi i inne atrakcje

Carski Szlak

Carski Szlak, czy inaczej mówiąc Carski Hostineć, był drogą łączącą Bielsk z Białowieżą i służył podróżom znaczących rosyjskich osobistości. Zmodernizowano go w XIX wieku, nadając mu jednocześnie znaczenia strategicznego. Z biegiem lat zastąpiono go jednak koleją, a ostatecznie przestano używać traktu w 1908 roku. 

Dziś odtworzono całą trasę, pamiętając o tym, że Carski Hostineć nie był jedynie konkretną drogą, ale też obszarem położonym wokół niej. Trasa jest oznaczona tablicami informacyjnymi.

Czerwony Szlak Rowerowy

Kto kocha wycieczki rowerowe oraz Puszczę Białowieską powinien chociaż raz zawitać do wsi Czyże. Przebiega przez nią bowiem czerwony szlak rowerowy, liczący łącznie 85 kilometrów. 

Droga prowadzi m.in. przez wspomnianą już Puszczę Białowieską oraz obszary wiejskie naznaczone drewnianą architekturą. W lesie między Czyżami a Osówką możemy zrobić sobie dłuższy przystanek, ponieważ jest tu miejsce na relaks i ognisko. W każdej z głównych miejscowości na szlaku (w tym w Czyżach) zadbano również o bazę noclegową. Są tu przede wszystkim pola namiotowe i kempingi, gospodarstwa agroturystyczne i pensjonaty, ale też wyższej klasy hotele. 

Znajdując się w Czyżach, warto poświęcić trochę czasu na zwiedzanie tutejszego cmentarza parafialnego, założonego na początku XIX wieku. Obecni mieszkańcy wsi mogą wśród nagrobków odnaleźć nazwiska swoich przodków, którzy należeli do królewskich strzelców i osoczników. Zwiedzający zaś powinni szczególną uwagę zwrócić na duże żeliwne krzyże osadzone w kamieniu oraz kapliczkę cmentarną p.w. Kosmy i Damiana wybudowaną w 1812 roku. 

Edukacyjna Ścieżka Archeologiczna

W okolicach wsi Czyże znaleziono także wiele zabytków archeologicznych, wskutek czego powstała Edukacyjna Ścieżka Archeologiczna. W Urzędzie Gminy możemy zobaczyć wystawę znalezisk z tej i okolicznych miejscowości. Warto zdobyć się jednak na większy wysiłek i spróbować zobaczyć niektóre obiekty (np. kurhany i średniowieczne cmentarzyska) na własne oczy. Szczególnie interesujące wydaje się cmentarzysko w Kuraszewie, które datuje się na okres wpływów rzymskich, czyli III i IV stulecie naszej ery!

Zabytki etnograficzne w pobliżu

Co ciekawe, sam układ urbanistyczny wsi Czyże, zwany ulicówką należy do zabytkowych (datowany jest na XV i XVII wiek). Do innych zabytków etnograficznych okolicy należą:

• Kapliczka w Klejnikach p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy (1870 r.),
• Kapliczka cmentarna w Klejnikach p.w. Przemienienia Pańskiego (1870 r.),
• Kapliczka prawosławna p.w.św. Aleksego we wsi Kojły (1909 r.),
• Kapliczka we wsi Lady (1900 r.),
• Pierścieniowate grodzisko z XIII wieku we wsi Zbucz.

Wszystkie te obiekty pomagają pamiętać o tym, skąd wywodzą się dzisiejsi mieszkańcy i ich tradycje oraz stanowić dla nich prawdziwy powód do dumy.

Czyże na mapie: